Powroty do ojczyzny – reemigracja z Francji w regionie wałbrzyskim

Projekt „Powroty do Ojczyzny” narodził się z potrzeby opowiedzenia historii reemigracji Polaków z Francji, odszukania prywatnych archiwów i dokumentów, a także – co najważniejsze – przeprowadzenia rozmów z ostatnimi świadkami tej historii. W wyniku tych działań udało się nie tylko zachować unikalne wspomnienia pokolenia, które do Polski wracało jako dzieci czy młodzież, ale także nawiązać międzypokoleniowy dialog – młodzież miała szansę, poprzez spotkania i wywiady, wniknąć w opowieści o trudnych decyzjach swoich dziadków i ich powrotu do kraju.

Polska społeczność górnicza, która osiedliła się we Francji w okresie międzywojennym, stała się istotnym elementem tamtejszego życia. Polacy kultywowali tradycje narodowe, ale też stopniowo wchłaniali kulturę francuską, tworząc unikalną tożsamość. Po wojnie niektórzy z nich zdecydowali się na powrót, mimo że we Francji czuli się zakorzenieni. Powroty, choć wywołane patriotycznymi ideałami i potrzebą odbudowy ojczyzny, były decyzją trudną, szczególnie że Polska Ludowa niosła ze sobą nowe wyzwania. Wyobrażona ojczyzna i jej system polityczny okazał się znacznie odbiegać od opisów i oczekiwań, wielu reemigrantów nosiło w sobie rozgoryczenie. Równocześnie wychowanie i przyzwyczajenia z Zachodu Europy nie pomagały w codziennym życiu, prowadziły niejednokrotnie do nieporozumień z osadnikami.

O ich losach, patriotycznych pobudkach, o istocie bycia Polakami wychowanymi w zachodniej kulturze, o konsekwencjach noszenia w sobie dwóch kultur – próbowaliśmy opowiedzieć w ramach projektu, oprawiając prywatne dokumenty i fotografie w narrację kolejnych wydarzeń historycznych. W ten sposób, po serii warsztatów seniorów i młodzieży, po godzinach zapisów historii mówionej – zgromadzone podczas projektu archiwa i wywiady stały się podstawą wystawy czasowej “Kawa i węgiel”, zaprezentowanej 14.11.2024 r.. Jest to ekspozycja wyjątkowa, tworzona przez młodzież uczestniczącą w projekcie. Stanowi zarówno opis życia bohaterów wywiadów, zbiór ich osobistych pamiątek, jak też niejednokrotnie subiektywne spojrzenie na przeszłość okiem warsztatowiczów.

Zapraszamy do prześledzenia wyników naszego projektu, w tym wystawy w formie on – line, wraz z mapą najważniejszych i pełnych anegdot polsko – francuskich punktów w regionie Wałbrzycha.