Górnicy odkrywają dla nas Wałbrzych
Wałbrzych to miasto o górniczej tradycji, z którym wiąże się wiele intrygujących historii. Place i skwery, zabytkowe kamienice, najważniejsze miejskie budynki oraz Centrum Nauki i Sztuki Stara Kopalnia, czyli miejsce, gdzie wszystko się zaczęło…
Miejsce, które opowiada historię miasta, gdzie przeszłość łączy się z teraźniejszością, obecnie pełniące funkcje kulturalne, muzealne i artystyczne. W Centrum Ceramiki Unikatowej Starej Kopalni powstały niezwykłe miniaturowe rzeźby górników, które można spotkać w miejscach historycznie ważnych, dziś będących atrakcjami turystycznymi, najważniejszymi instytucjami w mieście, które warto znać i odwiedzić.
Odkrywajmy nasze miasto. Poznajmy historie miejsc, których odtąd górniczym symbolem będą rzeźby powstałe w Starej Kopalni.
Poza walorami historycznymi, nierozerwanie związanymi ze Starą Kopalnią wybrane lokalizacje to miejsca ważne również dla nas – dla naszej instytucji. To Przyjaciele Kopalni, z którymi współpracujemy przy okazji realizacji przedsięwzięć miejskich, lokalnych, a często także wykraczających poza granice naszego miasta.
Wybrane lokacje to dopiero początek górniczej mapy Wałbrzycha. Chcemy dbać o historię miasta, jednocześnie pokazując artystycznego ducha Starej Kopalni. Wierzymy, że zarówno instytucje miejskie, jak i mieszkańcy będą nas wspierać w wyborze kolejnych lokalizacji, historii i niezwykłych miejsc.
Powstałe rzeźby to miniaturowe postury górników z atrybutami, które nierzadko ściśle wiążą się z wybranym miejscem. Będziemy przedstawiać górnicze historie poszczególnych obiektów oraz opisy poszczególnych górników.
Zapraszamy wszystkich do odkrywania miasta górniczą trasą. Znajdujmy rzeźby, odkrywajmy historie i przede wszystkim nasz Wałbrzych.
Stara Kopalnia to miejsce, gdzie zrodziła się koncepcja górniczego oznaczenia miasta, gdzie powstały rzeźby i gdzie każdy można poznać jeszcze więcej wspaniałych historii i anegdot. Zapraszamy do odwiedzenia naszego Centrum Nauki i Sztuki i poznania byłej Kopalni Węgla Kamiennego „Julia”.
GÓRNIK MIERNICZY – lokalizacja: Szkoła Energetyk
Niegdyś w murach szkoły mieściło się Technikum Górnicze, przez lata kształcące kadry wałbrzyskich kopalni. Jednym z ważnych zawodów było miernictwo. Mierniczy (dziś powiedzielibyśmy geodeta) zajmował się pomiarami wyrobisk, złóż i nowych realizacji pod ziemią, a także pomiarami gazów i deformacji, związanymi z działaniami górniczymi, prowadząc równocześnie odpowiednią dokumentację i tworząc mapy.
GÓRNIK RATOWNIK – lokalizacja: Szpital Górniczy
Szpital górniczy od lat obsługuje nie tylko mieszkańców miasta – w czasach, gdy kopalnie wałbrzyskie funkcjonowały, trafiały tu również ofiary wypadków górniczych. Zdarzały się one zarówno pod ziemią, jak też w budynkach naziemnych. Jedna z największych podziemnych katastrof w górnictwie wałbrzyskim miała miejsce na kopalni Wałbrzych 22 grudnia 1985 r., gdy zginęło 18 osób. Na ratunek pod ziemię ruszały wtedy zastępy odpowiednio przeszkolonych i wyposażonych ratowników. Ich znakiem rozpoznawczym był krzyż maltański na hełmie, na ich plecach spoczywały aparaty tlenowe, dające możliwość oddychania w warunkach zagazowania nawet przez kilka godzin.
GÓRNIK Z ORKIESTRY – lokalizacja: Teatr Dramatyczny w Wałbrzychu
W górnictwie sztuka i muzyka były także obecne. Każda kopalnia posiadała swoją własną orkiestrę górniczą, prezentującą się w trakcie ważnych rocznic i uroczystości. Członka orkiestry wyróżniał kolor pióropusza przypięty do tradycyjnego górniczego nakrycia głowy – czaka: był on czerwony.
GÓRNIK W GALOWYM MUNDURZE – lokalizacja: Muzeum Porcelany
Dzisiejsze Muzeum Porcelany w czasach wydobywania węgla w Wałbrzychu działało jako Muzeum Miejskie. To tu gromadzone były pierwsze zabytki górnictwa, pamiątki związane z wydobywaniem węgla oraz bogata ikonografia. Górnik zlokalizowany przy Muzeum Porcelany ma na sobie mundur galowy. Górnicy zakładali je jedynie na uroczystości, szczególnie z okazji Barbórki – święta ich patronki- św. Barbary, które przypada na 4 grudnia.
GÓRNIK SZTYGAR – lokalizacja: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Wałbrzychu
Siedziba Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Wałbrzychu powstała na początku XVII w. w stylu renesansowym jako Pałac Czettritzów – właścicieli miasta do 1738 r. W okresie 250 lat ich władania miastem wydobywano prężnie węgiel kamienny, zaś w okresie powojennym w Pałacu mieścił się m.in. Dolnośląskie Zjednoczenie Przemysłu Węglowego. Do tej ostatniej funkcji nawiązuje figura sztygara z charakterystyczną laską sztygarską. Sztygar był bezpośrednim przełożonym grup pracujących pod ziemią górników, zajmował się dozorem technicznym oraz częściowo administracyjnym.
GÓRNIK W ŁAŹNI – lokalizacja: Aqua Zdrój
Zanim górnicy wrócili do domu korzystali z górniczej łaźni, gdzie zmywali z siebie pył węglowy i przebierali się w czyste ubrania. W Kopalni Węgla Kamiennego Julia (wcześniej Thorez), czyli w dzisiejszej Starej Kopalni istniała szatnia łańcuszkowa, gdzie ubrania wciągano bezpośrednio na łańcuszki zawieszone pod sufitem, natomiast Centrum Aktywnego Wypoczynku Aqua Zdrój powstało na miejscu byłego obiektu sportowego Kopalni Thorez.
GÓRNICY DOŁOWI - lokalizacja: Stara Kopalnia
Dzisiejsza Stara Kopalnia funkcjonowała od XVIII w. jako kopalnia Fuchs, po wojnie przez najdłuższy okres czasu jako kopalnia Thorez, zaś w momencie zamknięcia w roku 1996 nosiła imię Julia. W czasach największego wydobycia po II wojnie światowej w całym sektorze górniczym w Wałbrzychu pracowało nawet 30 000 osób, w tym kilka tysięcy pod ziemią, bezpośrednio przy wydobyciu węgla. Figurka na terenie Centrum Nauki i Sztuki Stara Kopalnia stanowi bezpośrednie nawiązanie do górnika dołowego, pracującego na przodku, czyli na końcu wyrobiska, skąd pozyskiwano węgiel. Dwóch górników stawia obudowę górniczą, która zabezpieczała korytarz oraz miejsce wydobycia.
GÓRNICY DYSPOZYTORZY – lokalizacja: Ratusz
Tak jak Prezydent miasta – tak dyspozytor zarządzał ruchem na kopalni. Dyspozytornia była sercem kopalni – centrum dowodzenia dla ruchu pod ziemią, centrum informacji na temat sprzętu, wentylacji i ewentualnej obecności zagrożenia gazowego w kopalni – było to miejsce w którym gromadzono wszelkie potrzebne do prowadzenia pracy podziemnej dane, część z nich była sczytywana z przyrządów. Dyspozytor wiedział ilu pracowników w jakich obszarach się znajduje, miał z nimi łączność i w przypadku zagrożeń natychmiast reagował, informując odpowiednie służby.
GÓRNIK WIERTNICZY – lokalizacja: Zamek Książ
Zamek Książ jest najznamienitszą pamiątką po ostatnich prywatnych właścicielach Wałbrzycha – rodzinie hrabiowskiej, później książęcej Hochbergów. W 1738 r. miasto wraz z przyległymi wsiami zakupił Konrad Hochberg. Od tego czasu kapitał tego rodu nieodzownie związał się z przemysłem górniczym, Hochbergowie zaś w dobie rewolucji przemysłowej i intensyfikacji wydobycia stali się, dzięki swym dolnośląskim i górnośląskim kopalniom, jednym z najbogatszych rodów w Prusach. Górnik przy Zamku Książ boruje ścianę – wierci w niej wiertarką otwory, by uzyskać urobek ze ściany na przodku, czyli na końcu głębionego wyrobiska korytarzowego, skąd pozyskiwano węgiel.