„W górniczym labiryncie” to projekt, który powstał z dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Gminy Wałbrzych. Większość działań w projekcie skupiała się w miesiącach wiosennych i jesiennych 2017 r. Cel mieliśmy nadzwyczaj ambitny: z jednej strony zależało nam na aktywizacji twórczej dzieci i młodzieży, budzeniu kreatywności, samodzielnego myślenia twórczego, z drugiej – na krzewieniu tradycji lokalnych, na kultywowaniu i zaznajamianiu się z dziedzictwem górniczym, które dziś jest już jedynie atrakcją turystyczną regionu wałbrzyskiego. Wraz z zamknięciem ostatnich kopalni kończy się era wydobycia węgla kamiennego w regionie, wraz z nią podupada dziedzictwo materialne, zaś barwne niematerialne – staje się dla młodych ludzi niezrozumiałe, lub, co gorsza – nieznane.
Postanowiliśmy stworzyć przestrzeń do rozmów międzypokoleniowych: w Wałbrzychu niemal nie ma rodziny, w której któryś z członków nie byłby zatrudniony w zakładach przemysłowych. Zaprosiliśmy zatem szkoły do udziału w warsztatach na temat tradycji górniczych i literackich, które pomogły młodym mieszkańcom miasta w przeprowadzeniu wywiadów z członkami własnych rodzin. Poszukiwano własnych, rodzinnych górniczych historii. Uczniowie starali się dowiedzieć jak wyglądała praca pod ziemią, czy była ciężka, jakie niebezpieczeństwa czyhały na górników. Pytali o wypadki, ale też o momenty pełne humoru, o życie rodzinne i doświadczenia, o awanse i strukturę działań. Efektem tych prac jest seria opowiadań i wywiadów, która została nagrodzona w dniu 26 października 2017 r. na oficjalnym podsumowaniu I etapu zadania. Na konkurs „Górnicze opowieści” nadesłano łącznie 33 prace, z których 6 wyróżniono. Zwycięscy w swoich kategoriach wiekowych otrzymali specjalnie na tę okazję stworzone statuetki lisków ceramicznych – zaprojektowane i wyrzeźbione przez pracowników Centrum Ceramiki Unikatowej PWSK, a nawiązujące do historii dawnej kopalni Julia, która w czasach niemieckich nazywana była Fuchs czyli z Lis.
Równolegle ruszyły prace nad II etapem – budową instalacji artystycznej „górniczy labirynt”. Na warsztatach artystycznych, prowadzonych przez artystów plastyków i ceramików archiwalne obrazy, fragmenty opowieści przełożone zostały na język sztuki. W ten sposób powstały zawiłe korytarze zawierające przetworzone fotografie, grafiki, kaligraficznie komponowane fragmenty opowieści oraz żywe, dynamicznie zmieniające się elementy. Labirynt uzupełniły prawdziwe eksponaty, tabliczki ostrzegawcze, a całości dopełniło światło i cień, cisza i dźwięki, które rozlewają się po korytarzach ulotnych wspomnień, historii o przeszłości miasta. Część uczestników zadania brała udział w montażu wystawy, dbając o detale i szczegóły, zastanawiając się nad formą ekspozycji.
W zajęciach artystycznych i literackich uczestniczyły dzieci z Zespołu Szkolno – Przedszkolnego nr 1, 3, 4, Publicznej Szkoły Podstawowej nr 5, 15, 26, 21 (w tym uczniów gimnazjów zlokalizowanych w dwóch ostatnich szkołach) oraz Zespołu Szkół nr 2 i 5 i Zespołu Szkół Politechnicznych Energetyk. Nauczyciele i Dyrektorzy tych Szkół wykazali niezwykłe zaangażowanie w realizację projektu, stanowiąc wsparcie dla swych młodych podopiecznych. Łącznie zgromadziliśmy 126 stałych uczestników warsztatów artystycznych oraz 190 – zajęć wprowadzających i literackich. Kolejne setki osób uczestniczyły w projekcie jednorazowo, uczestnicząc m.in. w zajęciach poznawczych.
W publikacji pragniemy pokazać owoce naszego projektu: wybór prac konkursowych dzieci i młodzieży, a także dokumentację fotograficzną, obrazującą labirynt, pełen prac artystycznych i indywidualnych pomysłów, a jednak stanowiący jedność – instalację inspirującą, pełną niezwykłych rozwiązań i kreatywności, pełną historii i doświadczeń, pełną prawdziwych wydarzeń i ulotnych wspomnień.
Wioletta Wrona – Gaj
koordynator projektu